Ik ben dienstplichtig, wat als nou de pleuris uitbreekt?

Behoorlijk speculatief, maar toch: Wat als nou echt de pleuris uitbreekt, we in oorlog komen met de Russen en de totale apocalyps op ons neerdaalt? Moet je dan – als jong persoon – in het leger? Voor het eerst sinds 9/11 lijkt deze vraag in de hoofden van jonge mensen op te komen. We legden wat vragen voor aan experts.

Op hun zeventiende krijgen Nederlandse jongens een brief met de melding dat ze dienstplichtig zijn, wat betekent dit nou eigenlijk? Een woordvoerder van het Ministerie van Defensie legt het ons uit. “Die brief houdt niets meer in dat je in ons bestand geregistreerd staat als eventueel dienstplichtig persoon. Maar er zitten geen enkele consequenties aan vast.” Het zit namelijk zo: je hebt dienstplicht en opkomstplicht. De opkomstplicht houdt in dat dienstplichtige mannen daadwerkelijk opgeroepen kunnen worden om actief  deel te nemen aan het leger. Maar deze wet is sinds 1996 verleden tijd. Toch vermeldt de website van de Rijksoverheid dat in het geval van oorlog mensen die deze brief hebben ontvangen opgeroepen kunnen worden. Kan het dan dus zijn dat je als Nederlandse man – in het geval van oorlog –over een paar maanden aan het front in Oekraïne staat? Zeer onwaarschijnlijk. Het parlement moet namelijk eerst besluiten tot herinvoering van de opkomstplicht. Dat is een proces dat maanden in beslag kan nemen. Maar er is meer, zo legt defensie-expert Kees Homan van het Clingendael instituut ons uit. “Het duurt vervolgens ook weer maanden voordat de Nederlandse jongelui voldoende getraind zijn. Tegen die tijd zou een eventuele strijd al gestreden zijn.” Daarnaast opereert Nederland in militair opzicht in NAVO-verband. “Nederland, maar ook de andere lidstaten, hebben een goed getraind, professioneel beroepsleger”, vertelt de woordvoerder van Defensie. Oftewel: pas als deze gezamenlijke militaire inspanning niet meer toereikend is, worden andere bronnen aangespoord. En wat dan als die NAVO-macht niet meer toereikend is? Dan nog zit je als dienstplichtige soldaat in Nederland redelijk goed. Homan: “Dienstplichtige soldaten kunnen – in tegenstelling tot beroepssoldaten - alleen maar op vrijwillige basis worden uitgezonden naar het buitenland. Dat is ook één van de redenen waarom de opkomstplicht afgeschaft is: iedereen mocht zeggen of ze naar het buitenland meewilden of niet. Op die manier kun je een leger niet leiden.” Daar bovenop is sinds 1962 de Wet gewetensbezwaren militaire dienst in werking. Mocht je gewetensbezwaren hebben – bijvoorbeeld uit geloofsovertuiging of pacifistische overwegingen – dan kun je militaire dienst weigeren. Defensiewoordvoerder: “Je komt dan voor een commissie die jouw gewetensbezwaren onderzoekt. Keurt deze het goed, dan krijg je een vervangende dienstplicht. Dit houdt in dat je iets voor de samenleving moet betekenen, bijvoorbeeld door in een rusthuis te gaan werken.”