Deze filmmakers zwemmen met haaien om te laten zien hoe lief ze eigenlijk zijn

Haaien kampen met een imagoprobleem. Hun pleitbezorgers zijn schaars, maar een stelletje onverschrokken filmende duikers heeft de taak op zich genomen om te bewijzen dat we eigenlijk niet zonder de gevreesde roofvissen kunnen. Paul Wildman en Julie Andersen wijden hun leven aan het ontkrachten van de mythe dat de haaien erop uit zijn om mensen op te vreten. Dat doen ze door met haaien te zwemmen en dat van dichtbij op intieme wijze vast te leggen op foto en film. Het levert prachtige en op z’n zachts gezegd onwerkelijke beelden op.

Black Swan met Julie Anderson onderwater met een witpunhaai. Gefilmd door Paul Wildman

In het bovenstaande filmpje is te zien hoe Julie Anderson onderzee danst met een witpunthaai. Ze dartelt zo wulps om de haai heen dat het bijna niet echt kan zijn. Witpunthaaien staan bovendien bekend als de gevaarlijkste haaiensoort van de wereld. Anderson wordt niet opgegeten – ze komt zelfs volledig heelhuids boven water. “Dat was voor mij echt een ongelofelijke ervaring,” vertelt ze me wanneer ze uitlegt hoe het allemaal heel spontaan gebeurde toen ze de haai opeens tegenkwam tijdens een middagje zwemmen.

Anderson was tot 2007 reclamegoeroe in Chicago, totdat ze besloot dat lucratieve bestaan achter te laten om haar leven te wijden aan het beschermen van haaien. Zo richtte ze Shark Angels op, de organisatie waarvoor zij en Wildman hun werk doen. Wildman is Zuid-Afrikaans en filmt onder andere mensenhaaien onder water – zonder beschermende kooi.

Foto van Neil Andrea

Ondanks dat ze in de media als meedogenloze menseneters worden geportretteerd (denk aan Jaws), vinden haaien mensenvlees eigenlijk niet te vreten. Wildman en Anderson bevestigen dat met hun verbluffende beelden, waarop te zien is hoe iemand recht voor de neus van een haai rondzwemt. Ondanks de uitdagende zwemstijl lijkt de haai geen moment toe te willen happen. Wildman en Anderson hebben ontelbaar veel films en foto’s van dit soort taferelen, waarbij ze onbewapend en onbeschermd in contact komen met allerlei grote roofvissen – van de tijgerhaai tot de hamerhaai.

De meeste mensen zien haaien alleen als het Shark Week is op National Geographic, dus de beelden die het dierbeschermende duo weet vast te leggen zijn vrij opmerkelijk. Het doel ervan is om bij ons – haaivrezend volk – sympathie op te wekken voor deze schepsels, zodat we ons meer gaan bekommeren om hun voortbestaan. Anderson zegt dat het moeilijk is om de dieren te beschermen, omdat de meeste mensen haaien het liefst totaal van de wereld zien verdwijnen.

En veel mensen zorgen daar ook voor. Er worden jaarlijks meer dan honderd miljoen haaien gedood en hun totale populatie is het laatste twintig jaar zelfs met 95 procent gedaald. Dat is te danken aan het feit dat er massaal (en illegaal) op het dier wordt gejaagd. Haaien worden geslacht voor dingen als haaienvinnensoep, vlees, hun tanden, hun kraakbeen (dat wordt gebruikt als homeopatisch geneesmiddel voor kanker), make-up en morbide versiersels. Een ander probleem is ‘ruiming’: een spastische reactie van een regering nadat iemand door een haai wordt aangevallen. Zo heeft de Australische minister-president Tonny Abbot ruim vijftien miljoen euro uit zijn begroting vrijgemaakt voor een vierjarig plan om haaien te ruimen.

Andersen en Walker op hun boot. Foto van Allen Walker

Wildman en Anderson willen dit soort praktijken tegengaan door de gruwelijke slachting van de zeedieren vast te leggen. “Maar mensen kijken liever de andere kant op, bij zulke beelden. Daarom zijn we ons gaan focussen op de schoonheid van de dieren,” aldus Anderson. Op deze manier bereiken de Shark Angels een groter publiek.

“Wij vinden het makkelijker mensen te engageren door video’s te laten zien die hun kijk op dit onderwerp veranderen, zo open je het debat. Mensen hebben dan meer oor naar de bedreigende situatie waar haaien in verkeren en naar het feit dat we – of je nou wel of geen haaienliefhebber bent – moeten beseffen dat we ze nodig hebben op deze planeet," vertelt Anderson.

Zonder angst of twijfel gooien deze haaienambassadeurs zichzelf daarom regelmatig in met haaien gevuld water en komen ze er elke keer heelhuids weer uit. Anderson legt uit: “zolang we het roofdier in hen niet wakker maken door iets ondoordachts te doen, vormen ze geen bedreiging.”

“We beweren niet dat het een soort teddyberen zijn,” zegt Anderson. “Maar zolang je ze respecteert en bewust bent, is dit soort interactie gewoon mogelijk.”

Foto van Neil Andrea

Wildman en Anderson benadrukken dat als haaien uitsterven, ons ecosysteem ineenstort. De grote roofvissen zijn de top van het zeevoedselketen – en als dat ecosysteem wordt beschadigd, dan is de rest van de aarde ook genaaid.

“Als je kijkt naar wat er gebeurt als je haaien uit een kleiner ecosysteem haalt, dan wordt het al verdomd eng,” vertelde Anderson me, en dat klopt. Een voorbeeld is Chesapeake Bay aan de oostkust van de Amerikaanse staat Virginia, waar grote schelpdiervisserijen kopje onder gingen omdat roggen alle schelpdieren opaten. De roggen werden namelijk niet meer gegeten door haaien, omdat die waren uitgemoord. “De natuur kun je niet zomaar vervangen,” legt Anderson uit. “Het is heel makkelijk om dat te vergeten en te denken dat we controle hebben over de natuur. We denken dat we dingen die we niet willen, gewoon kunnen verwijderen.”

Tigerland toont beelden van Tiger Beach in de Bahamas

“Haaien hebben al vijf grootschalige uitstervingen overleefd – willen wij daar dan echt een einde aan maken?” vertelt Anderson. “Mensen weten het meestal niet en als ze het wel weten, kan het ze weinig schelen.” Daarom doen Anderson en Wildman er alles aan om door middel van hun video’s en educatieve programma’s voor scholen mensen in te lichten over hoe irrationeel en gevaarlijk onze angst voor haaien is.

Volg Shanrah Wakefield op Twitter.