Τα Κόπρανα της Φάλαινας Φυσητήρα Μπορούν να σε Κάνουν Πλούσιο

Περίπου 7 εκατομμύρια ανθρώπινοι κώλοι και αμέτρητοι πισινοί πουλιών, ψαριών και ζώων αφοδεύουν σοκαριστικά μεγάλη ποσότητα κοπράνων κάθε μέρα. Λίγες από αυτές τις σκατούλες -εάν υπάρχουν και κάποιες- είναι τόσο πολύτιμες όσο τα μυστηριώδη και σπάνια μορφώματα που βγαίνουν από τις φάλαινες φυσητήρες.

Στα τέλη Ιανουαρίου, ο Βρετανός Ken Wilman βρήκε ένα περίττωμα φάλαινας φυσητήρα, γνωστό και ως ambergris βάρους 2.700 γρ. ενώ έκανε βόλτα με το σκύλο του στην παραλία. Στη συνέχεια ένας Γάλλος έμπορος του πρόσφερε 48.600 ευρώ για αυτό το κομμάτι σκατό. Η ιστορία του Wilman έχει προηγούμενο. Το 2012, ένα 8χρονο αγόρι που περπατούσε με τον πατέρα του στην παραλία στο Ντόρσετ βρήκε ένα κομμάτι περιττώματος φάλαινας φυσητήρα αξίας 44.948 ευρώ. Πριν από αυτό το περιστατικό, το 2006, ένα ζευγάρι από την Αυστραλία έπεσε πάνω σε μια γκουμούτσα 14.5 κιλών που λέγεται ότι τους απέδωσε σχεδόν 218.669 ευρώ.

Τι στο διάβολο συμβαίνει; Τι κάνει το σκατό της φάλαινας φυσητήρα τόσο εξωπραγματικά ακριβό;

Η αιτία της υψηλής τιμής του είναι ότι εδώ και γενεές το ambergris είναι ένα εξαιρετικά ποθητό συστατικό από τη βιομηχανία της υψηλής αρωματοποιίας. Οίκοι όπως οι Chanel και Lanvin επιθυμούν αυτά τα ιδιαίτερα κακάκια για το μοναδικό άρωμα του και την ικανότητα να δεσμεύει τις μυρωδιές στο ανθρώπινο σώμα.

Φυσικά, στη σημερινή εποχή, η χρήση υποπροϊόντων φάλαινας για βιομηχανικούς σκοπούς είναι απαξιωμένη. Το 1973, οι Ηνωμένες Πολιτείες απαγόρευσαν την κατοχή και το εμπόριο ambergris με την Πράξη για τα Απειλούμενα Είδη. Η Αυστραλία πέρασε ένα ανάλογο μέτρο το 1999. Όλες αυτές οι νομοθετικές αλλαγές οδήγησαν την αγορά του ambergris στο ναδίρ.

Προκειμένου να μάθω περισσότερα για τη μυστική και εξωφρενικά προσοδοφόρα αγορά περιττωμάτων φάλαινας, ήρθα σε επαφή με δυο διεθνείς ντίλερ-έναν στην Γαλλία και έναν στη Νέα Ζηλανδία. Και οι δυο αρνήθηκαν να δώσουν συνέντευξη, με το Γάλλο μάλιστα να απαντάει «Δεν θέλουμε να δώσουμε οποιαδήποτε πληροφορία που θα μπορούσε να φθάσει σε κάποιους ανταγωνιστές ή να δημιουργήσει καινούργιους».

Οπότε έκανα την αμέσως επόμενη καλύτερη κίνηση και τηλεφώνησα στον άνθρωπο που έγραψε βιβλίο για το πολύτιμο βουτυρένιο περίττωμα της φάλαινας φυσητήρα. Ο Christopher Kemp είναι μοριακός βιολόγος,  ο οποίος το 2008 ζούσε και εργαζόταν στη Νέα Ζηλανδία όταν ένα μυστηριώδες αντικείμενο ξεβράστηκε στην ακτή κοντά στην πρωτεύουσα της χώρας, το Γουέλινγκτον. «Κανείς δεν γνώριζε τι ήταν» μου είπε ο Kemp από το τηλέφωνο. «Κάποιοι νόμιζαν ότι ήταν ένα μεγάλο κομμάτι τυρί. Άλλοι είπαν ότι ίσως ήταν μετεωρίτης». Ωστόσο όταν κάποιος είπε ότι ίσως είναι σκατά φάλαινας, πλήθος κόσμου συνέρρευσε στην παραλία για να κόψει με εργαλεία κήπου κομμάτια από το αντικείμενο και να τα πάρει σπίτι, μέχρι που δεν απέμεινε τίποτα.

«Ενδιαφερόμουν τόσο, όσο ήμουν και μπερδεμένος ενώ παράλληλα αισθανόμουν υποχρεωμένος να προσπαθήσω να ανακαλύψω τι ήταν το ambergris» είπε ο Kemp, αλλά όσο πιο πολλές απαντήσεις έβρισκε, τόσες περισσότερες ερωτήσεις προέκυπταν. Ο βιολόγος εξιστόρησε την αναζήτηση του και το 2012 δημοσίευσε το Floating Gold: A Natural (And Unnatural) History of Ambergris.

Προσφάτως τηλεφώνησα στον Kemp για να μάθω μεταξύ άλλων πως μπορείτε κι εσείς να γίνετε κυνηγός του θησαυρού περιττωμάτων φάλαινας.

VICE: Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να περιγράψει κανείς το ambergris;

Christopher Kemp: Το ambergris είναι ένα είδος περιττώματος φάλαινας. Δεν είναι ακριβώς κακά, αλλά έχει πολλά κοινά με τα κακά, κυρίως ότι βγαίνει από το ίδιο μέρος που βγαίνουν και τα κακά. Παράγεται αποκλειστικά από τις φάλαινες φυσητήρες και μόνο από ένα μικρό ποσοστό τους. Εκτιμάται ότι μόλις το ένα τοις εκατό του συνολικού πληθυσμού των φαλαινών φυσητήρων το παράγουν. Βασικά, οι φάλαινες φυσητήρες τρέφονται σχεδόν αποκλειστικά με καλαμάρια. Κάποιες από τις μεγάλες φάλαινες φυσητήρες καταπίνουν πάνω από ένα τόνο καλαμάρια την ημέρα. Το καλαμάρι είναι σχεδόν απολύτως εύπεπτο. Το μόνο πράγμα που δεν μπορεί να χωνευτεί από το στομάχι της φάλαινας είναι ένα εσωτερικό αγκάθι που ονομάζεται 'πένα' και το ράμφος που πραγματικά μοιάζει με αυτό του παπαγάλου, δηλαδή είναι πολύ σκληρό και ανθεκτικό.

Τώρα, μια κανονική φάλαινα θα χωνέψει ένα καλαμάρι και θα ξεράσει όλα τα δύσπεπτα κομμάτια στον ωκεανό, συνεχίζοντας να κολυμπάει. Ωστόσο υπάρχει ένα πολύ μικρό ποσοστό που παράγει ambergris. Κάποια από αυτά τα ράμφη βρίσκουν το δρόμο τους από το στομάχι της φάλαινας στο λεπτό έντερο, όπου ερεθίζουν την ευαίσθητη εσωτερική πλευρά του. Σε αυτές τις περιπτώσεις το έντερο της φάλαινας παράγει αυτό το λιπαρό, πλούσιο σε χοληστερόλη έκκριμα για να ενώσει τα ράμφη όλα μαζί και να τα αποτρέψει από το να γδάρουν το εσωτερικό τοίχωμα των εντέρων. Αυτό, τελικά, θα γίνει το ambergris.

Βασικά αυτός είναι ο κύκλος παραγωγής. Περνάει από τα ίδια σημεία όπου θα περάσουν τα περιττώματα και έπειτα επιπλέει στον ωκεανό. Αρχικά όταν βγαίνει είναι μαύρο, κολλώδες, έχει την υφή και τη δυσάρεστη μυρωδιά των κοπράνων και στην πραγματικότητα δεν αξίζει και τόσα πολλά χρήματα. Ωστόσο αρχίζει το ταξίδι του, όπου στην πορεία διασπάται από το θαλασσινό νερό και περνάει από μια μοριακή αποδόμηση για να μετατραπεί σε κάτι που είναι πραγματικά πολύτιμο. Ωριμάζει και μεταμορφώνεται με την πάροδο του χρόνου σε λευκό, κηρώδες όγκο που αξίζει 728 – 3.644 ευρώ τα 450 γραμμάρια, αναλόγως την ποιότητα του [αν και ορισμένες αναφορές λένε ότι τα κομμάτια μπορεί να αξίζει πολύ περισσότερο].

Έχει δει ποτέ κάποιος μια φάλαινα φυσητήρα να αφοδεύει ambergris;

Όχι. Από πολλές απόψεις, οι φάλαινες φυσητήρες αποτελούν ακόμα ένα πραγματικό μυστήριο. Επειδή περνούν τόσο πολύ χρόνο, ένα μίλι κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, δεν γνωρίζουμε για πολλές πτυχές της ζωής τους. Δεν γνωρίζουμε πως ζευγαρώνουν, που ταξιδεύουν, πως φθάνουν εκεί ή πότε πάνε εκεί. Δεν γνωρίζουμε πως επικοινωνούν μεταξύ τους. Δεν ξέρουμε πως καταφέρνουν να πιάσουν τόσα πολλά καλαμάρια και εάν υπάρχει κάποια ιδιαίτερη τεχνική που χρησιμοποιούν για να κυνηγούν. Και σίγουρα δεν γνωρίζουμε εάν το ambergris εκκρίνεται φυσιολογικά ή εάν η διαδικασία τις σκοτώνει. Σίγουρα γνωρίζουμε ότι μερικές φορές τις σκοτώνει γιατί υπήρξαν περιπτώσεις που ξεβράστηκαν νεκρές φάλαινες στην ακτή και η νεκροψία έδειξε πως αιτία θανάτου ήταν το φράξιμο του εντέρου από αυτό το μεγάλο κομμάτι ανώριμου ambergris.

Πόσο καιρό έχει ζήτηση το ambergris;

Είναι σαφές από γραπτές μαρτυρίες ότι χρησιμοποιείται τουλάχιστον 1.000 χρόνια αλλά πιθανώς και πιο πριν. Υπάρχουν αρχεία από τον 8ο και τον 9ο αιώνα που δείχνουν ότι το εμπορεύονται Άραβες έμποροι. Γνωρίζουμε από την ιστορία ότι έχει χρησιμοποιηθεί σχεδόν για κάθε σκοπό. Πιο πρόσφατα, στα 1700 και στις αρχές του 1800, χρησιμοποιούνταν ως φάρμακο. Χρησιμοποιούνταν ως τονωτικό, θεραπεία για τις εγκύους ή σαν θεραπεία για την ανικανότητα και τους πονοκεφάλους. Στη Μέση Ανατολή το έκαιγαν σαν θυμίαμα, ενώ στην Κίνα το χρησιμοποιούσαν ως θεραπεία βοτάνων. Και σε πολλές περιπτώσεις, το χρησιμοποιούσαν για να κάνουν επίδειξη πλούτου. Οι μονάρχες στην Ευρώπη συνήθιζαν να γιορτάζουν τη γέννηση ενός παιδιού ο ένας στον άλλον κομμάτια ambergris.

Μπορείς να περιγράψεις τι είναι αυτό που κάνει το ambergris τόσο ελκυστικό;

Όταν παράγεται αρχικά από το πεπτικό σύστημα της φάλαινας, δεν πιστεύω ότι είναι ελκυστικό. Έχει τη μυρωδιά της κοπριάς των προβάτων. Αλλά καθώς περνάει από αυτή τη μεταμορφωτική διαδικασία γήρανσης, εκείνες οι επιθετικές οσμές τείνουν να περιορίζονται και άλλες πιο πολύπλοκες οσμές αρχίζουν να έρχονται στο προσκήνιο. Όσο πιο παλιό είναι το κομμάτι του ambergris, τόσο διαφορετικές μοριακές ενώσεις έχει. Οπότε εάν έχεις ένα πραγματικό παλιό κομμάτι ambergris, είναι ένα ολόκληρο μπουκέτο διαφορετικών μοριακών ενώσεων που μυρίζεις. Αρχίζει να αναδύει και ευχάριστες νότες οσμών. Μυρίζει σαν παλιό ξύλο ή όζον, σαν τον αέρα που έρχεται μετά από μια καταιγίδα με κεραυνούς. Μυρίζει χορτάρι. Μυρίζει θάλασσα. Κάθε κομμάτι ambergris μυρίζει αρκετά διαφορετικά γιατί έχει κάνει διαφορετικό ταξίδι.

Υπάρχει ένα κομμάτι που θυμάμαι να μύρισα και χωρούσε μια χαρά στην παλάμη του χεριού μου. Ήταν σαν ένα μικρό μήλο. Μύριζε σχεδόν αποκλειστικά σαν ενσάρκωση της ίδιας της θάλασσας. Ήταν σα να έχει αποσταχθεί ο ωκεανός σε ένα στερεό πράγμα. Έπαιρνες τη μυρωδιά του αέρα γύρω από τον ωκεανό. Είχες τη μυρωδιά της άλμης της θάλασσας. Ήταν πραγματικά πολύ περίεργη, πολύ ασυνήθιστη εμπειρία για μένα. Εάν ήμουν πλουσιότερος, θα το είχα αγοράσει.

Πόσο ευρέως χρησιμοποιείται σήμερα το ambergris στην αρωματοποιία;

Στο παρελθόν το χρησιμοποιούσαν περισσότερο από ότι σήμερα. Το εάν το χρησιμοποιούν μεγάλες αρωματοποιίες όπως η Chanel και οι άλλες εταιρίες που έχουν έδρα τη Γαλλία, είναι κατά κάποιο τρόπο μυστήριο. Θα σου πουν ότι δεν το χρησιμοποιούν. Αλλά για τις ανάγκες του βιβλίου μου κατάφερα να έρθω σε επαφή με ένα Γάλλο έμπορο, ο οποίος αγοράζει ambergris από όλο τον κόσμο. Δεν μπαίνει σε αεροπλάνο για λιγότερο από 20,5-23 κιλά. Ισχυρίστηκε, να πούμε για την ιστορία, ότι στη συνέχεια τα πουλάει σε μεσάζοντες οι οποίοι εργάζονται για τη Chanel. Οπότε το όλο πράγμα είναι μυστηριώδες. Η αρωματοποιία από μόνη της είναι ένας πολύ κρυφός κόσμος γιατί προσπαθούν να προστατέψουν τις φόρμουλες τους. Και έπειτα υπάρχουν τα εξής στίγματα: α)η χρήση φυσικών προϊόντων, β) η χρήση προϊόντων από φάλαινες και γ) η χρήση προϊόντων που είναι περιττώματα. Αναμενόμενο λοιπόν ότι πέφτεις πάνω σε τοίχους. Το ambergris ακόμα πωλείται έναντι τεράστιων χρηματικών ποσών, οπότε κάποιος πρέπει να το χρησιμοποιεί.

Υπάρχουν επαγγελματίες κυνηγοί ambergris ή πρόκειται για κάτι που πέφτεις απλώς πάνω του κατά τύχη;

Υπάρχουν άνθρωποι στη Νέα Ζηλανδία. Είναι περιθωριακοί οι οποίοι ζουν απομονωμένοι. Επειδή το ambergris είναι τόσο απρόβλεπτο, δεν ξέρω εάν θα μπορούσα πραγματικά να πω ότι μπορείς να βγάλεις αρκετά χρήματα για να στηρίξεις την οικογένεια σου και να πληρώσεις την υποθήκη σου με αυτό. Αλλά σίγουρα υπάρχουν άνθρωποι για τους οποίους το ambergris είναι μια σημαντική πηγή εσόδων. Υπάρχουν αρκετοί από αυτούς αλλά είναι πολύ δύστροποι. Συνήθως, εάν βρεις ένα κομμάτι, θα είναι μικρό, αν και έχουν υπάρξει περιπτώσεις που άνθρωποι έχουν βρει ογκόλιθους βάρους 90 κιλών που αξίζουν μισό ή ένα εκατομμύριο δολάρια.

Εάν κάποιος θα ήθελε να πάει για κυνήγι ambergris που θα έπρεπε να κοιτάξει;

Εάν κάποιος θα ήθελε να ψάξει για ambergris, θα έπρεπε να ψάξει για παραλίες που έχουν την τάση να μαζεύουν πολλά πλέοντα αντικείμενα, αφού έτσι κι αλλιώς το ambergris δεν είναι παρά ένα πολύτιμο πλεούμενο αγαθό. Οι καλύτερες στιγμές για να βρει κανείς ambergris είναι μετά από περιόδους παρατεταμένων χερσαίων ξηρών ανέμων, η ανοιχτή θάλασσα ή αφού περάσουν συστήματα καταιγίδων. Θα έπρεπε να ψάξετε μετά από παλίρροια και να περπατήσετε κατά μήκος της γραμμής όπου έφθασε η παλίρροια, όπου και κατέληξαν τα ελαφρύτερα αντικείμενα. Το  Ambergris είναι ελαφρώς λιγότερο πυκνό από το θαλάσσιο νερό, οπότε επιπλέει. Ωστόσο τα περισσότερα βυθίζονται όπως κάνουν περίπου τα παγόβουνα.

Υπάρχει κάποια χώρα συγκεκριμένα όπου βγαίνουν πολλά από αυτά;

Η Νέα Ζηλανδία είναι καυτό σημείο. Και έπειτα οπουδήποτε υπάρχει υδάτινος κόσμος όπως έλεγε ο Μέλβιλ (σημ. ο συγγραφέας Χέρμαν Μέλβιλ): στις Μαλδίβες, τις Μπαχάμες, την Καραϊβική και τις Φιλιππίνες κλπ.

Ακολουθήστε το VICE στοTwitter, Facebook και Instagram.