Πώς Μυρίζει η Μουσική; Το Project που Εμφιαλώνει το Άρωμά της

Στο Café Oto, τα μάτια δυο αγνώστων συναντώνται για λίγο. Κοιτάνε αλλού, στρέφοντας ξανά την προσοχή τους στους ήχους μιας περσικής μπόνγκο φυλής, κουνώντας ήπια τα κεφάλια τους σε συγχρονισμό. Αργότερα, στο μπαρ, στέκονται η μία δίπλα στον άλλον, περιμένοντας να παραγγείλουν. Τα βλέμματα τους διασταυρώνονται για ακόμα μια φορά. Ο ένας αντιδρά με άνεση και κάνει την επόμενη κίνηση.

«Συγγνώμη;»

«Ναι; Γεια» έρχεται η απάντηση.

«Δεν συνηθίζω να το κάνω αυτό και παρακαλώ μη σκεφτείτε ότι είμαι περίεργος αλλά φοράτε… Drone by Tim Hecker;»

Έρχονται πιο κοντά, τα μάτια σπινθηροβολούν.

«Ναι, αυτό είναι. Αυτό…; Δεν φοράς… Noise by Ben Frost, έτσι;»

Φυσικά γνωρίζουν ήδη την απάντηση. Χάνονται σε μια αιώνια αγκαλιά. Φεύγουν χέρι-χέρι για να κάνουν αγαπούλες με b-sides τραγούδια των Autechre.

Αν και προφανώς αυτό ποτέ δεν συνέβη, πουθενά, το 2014 θα μπορούσε να είναι η χρονιά που οι συνδρομητές του περιοδικού Wire Magazine θα αρχίσουν να μυρίζουν όπως πάντα ήθελαν. Αντί να μυρίζουν σαν καθαριστικό βινυλίου, θα μπορούν να μαγνητίζουν μέσω των αρωμάτων των Drone, Noise και Bass.

Προσφάτως ανακοινώθηκε ότι το Unsound Festival πρόκειται να παρουσιάσει το Ephemera, «μια συναισθησιακή εγκατάσταση που συνδυάζει άρωμα, ήχο και οπτικά στοιχεία», στην Κρακοβία τον Οκτώβριο, μετά την εγκατάσταση αυτού του μήνα που εκτίθεται στην γκαλερί Audio Visual Arts (AVA) της Νέας Υόρκης. Ως κομμάτι της εγκατάστασης, οι καλλιτέχνες Ben Frost, Tim Hecker και Kode9 (Noise, Drone και Bass αντιστοίχως) δημιούργησαν κομμάτια μουσικής που στη συνέχεια μετατράπηκαν σε αρώματα -«οσφρητικής συνθέσεις»- τα οποία διοχετεύονται στο χώρο της εγκατάστασης. Αναλόγως της ώρας της ημέρας που πήγατε, βιώσατε τον ήχο και το άρωμα Drone, Bass ή Noise, συνοδευόμενα από οπτικά εφέ γραφικών δια χειρός των Manuel Sepulveda (Optigram) και Marcel Weber (MFO).

Η AVA Gallery στη Νέα Υόρκη.

Η αίθουσα όπου φιλοξενείται η installation στην AVA Gallery της Νέας Υόρκης.

Οι φωτογραφίες είναι ευγενική χορηγία του Bart Babinski.

Η Małgorzata Płysa του Unsound και συνεπιμελήτρια του πρότζεκτ το εξήγησε ως εξής: «Άρωμα και ήχος είναι οι πιο εφήμερες από τις αισθήσεις. Χωρίς να υπάρχει μια ορατή φυσική μορφή, μια εικόνα που να συνδέεται με αυτά, έχουν τη δύναμη να προκαλούν συναισθήματα, να αποκαλύπτουν μνήμες και να κινητοποιούν άλλες αισθήσεις. Έχοντας δουλέψει πάνω σε πολλούς τύπους ήχους, συχνά σκληρούς και φυσικούς, αποφασίσαμε να προσπαθήσουμε να θολώσουμε τις γραμμές, προσθέτοντας την αίσθηση της όσφρησης και να ανακαλύψουμε ποιες μπορεί να είναι οι επιπτώσεις».

Για να μάθουμε περισσότερα, μιλήσαμε στον άνθρωπο που είναι υπεύθυνος για τη δημιουργία της οσφρητικής σύνθεσης, τον GezaSchoen, και τους καλλιτέχνες Tim Hecker και Kode9.

Ο Schoen μπορούσε (προφανώς), στην ηλικία των 13, «ήδη να διακρίνει περισσότερα από 100 αρώματα το ένα από το άλλο». Επίσης φαινόταν ο πλέον κατάλληλος για τη δουλειά, καθώς στο παρελθόν είχε πάρει μέρος σε μερικά πιο ιδιοσυγκρασιακά και πειραματικά πρότζεκτ. Ένα με τίτλο «Paper Passion» ήταν ιδιαιτέρως καινοτόμο και «ήταν πιθανώς ένα αρκετά ασυνήθιστο έργο. Αφορούσε την 'μυρωδιά του χαρτιού' και των τυπωμένων βιβλίων».

Ο Schoen εξηγεί την προσέγγιση του σε αυτό το κομμάτι και πως συσχετίζει ήχο και μυρωδιά. «Πήρα ονόματα τραγουδιών και τα πρόσθεσε ως ονόματα εργασίας για τις δημιουργίες μου, αλλά αυτό είναι όλο. Το να δημιουργήσεις μια φόρμουλα αφού ακούσεις μια μουσική επίσης λειτουργεί πολύ μεθοδικά. Ορισμένοι ήχοι αντιστοιχούν σε μυρωδιές, όπως το καταλαβαίνω εγώ στο δικό μου οσφρητικό κόσμο, με μια συγκεκριμένη επιλογή χαρακτηριστικών γνωρισμάτων για να περιγράψει τις οσμές. Οποιοσδήποτε άλλος θα ερμήνευε διαφορετικά τη μουσική όμως, υποθέτω. Η μυρωδιά της ακατέργαστων πρώτων υλών που χρησιμοποιώ για να φτιάξω αρώματα και τα αρώματα, στην πραγματικότητα δεν μου ουρλιάζουν κάποιον ήχο. Ο ατμοσφαιρικός χαρακτήρας ενός τραγουδιού το πυροδοτεί και όχι τόσο οι λέξεις, που στη συνέχεια μεταφράζονται σε μια ομάδα συστατικών από τα οποία θα μπορούσα να διαλέξω».

Όταν κοντεύει να δημιουργήσει τα κομμάτια της μουσικής -που πρόσφατα δημιουργήθηκαν για αυτή την εγκατάσταση- ο Kode9 είχε μια πολύ συγκεκριμένη ιδέα. «Αποφάσισα να επικεντρωθώ σε μια ανάμνηση της παιδικής ηλικίας στην οποία ο ήχος και η μυρωδιά του καψίματος μια σπασμένης ηλεκτρικής σκούπας, αποτυπώθηκε στη μνήμη μου. Το ηχητικό κομμάτι μου έχει να κάνει με αυτό και ακολουθεί το οικιακό αντικείμενο στο παρόν».

Ο Tim Hecker, από την άλλη πλευρά, περιγράφει το κομμάτι του εννοιολογικά ως «μια φανταστική ημέρα- θυμίαμα λάμψης, από τις τελετές όπου ο ήχος μακράς μορφής προκαλεί αιώρηση. Το άρωμα της μουσικής που κατά κάποιο τρόπο έχει παραταθεί πολύ αλλά κανείς δεν νοιάζεται. Η σύγχυση γύρω από τις μυρωδιές πιθανώς προέρχεται από έναν άπλυτο συνθέτη ή έναν πεντακάθαρο κληρικό λουσμένο στον καπνό. Μια ευκαιρία να χαλαρώσουμε από την αισθητηριακή κυριαρχία του ήχου, όπου φως και μυρωδιά ελπίζουμε ότι επίσης θα συγχωνευτούν».

Σε μια πιο κυριολεκτική έννοια του όρου, ο Hecker λέει ότι «είναι ένα επαναλαμβανόμενο, φιλτραρισμένο μοτίβο που επαναλαμβάνεται κυκλικά ανά 10 λεπτά κύματα. Σαν είδος που προορίζεται για βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη ακρόαση». Όταν ζήτησα να περιγράψει πως ακούγεται το τελικό προϊον του εμπνευσμένου από την ηλεκτρική σκούπα κομματιού, ο Kode9 λέει «Ένα είδος σκονισμένο ταξιδιού μέσα στα εντόσθια μια ηλεκτρικής σκούπας. Μια μπάσα σύνθεση που βγαίνει από μια τεράστια μπουρού, που ταξιδεύει με ένα μίλι την ώρα».

Και οι δυο καλλιτέχνες έχουν μοναδικές προσεγγίσεις όταν μελετούν το άρωμα στη μουσική τους. «Συνήθως μυρίζω το άρωμα των ηχείων μου AdamS3A όταν μαγειρεύουν και του βαμβακιού να κινείται όταν κυκλοφορεί μπάσο στο στούντιο μου» λέει ο Hecker. «Τη μυρωδιά των γειτόνων επίσης». Ο Kode9, επίσης, παρατηρεί ότι «Συχνά σκέφτομαι τα τμήματα των κομματιών που δεν έχουν μπιτ ως υγρά, νέφη και αέρια, καθένα με τη δική του πυκνότητα, συνεκτικότητα, αδιαφάνεια, χρώμα, οσμή. Παίρνω πολύ γεύση από τα συνθεσάιζερ -ιδιαιτέρως λάιμ και λεμόνια».

Και για τους δυο καλλιτέχνες μια επέκταση της αισθητικής διέγερσης παίζει βασικό ρόλο στη δουλειά τους και προσεγγίζει γενικά: «Για να είμαι ειλικρινής, πιστεύω ότι η άποψη πως υπάρχουν πέντε διαφορετικές αισθήσεις είναι αρκετά παραπλανητική. Για μένα, αυτή η συναισθησιακή κατάσταση της επικάλυψης των αισθήσεων είναι πρωταρχική και η ομοιότητα (μόνο) πέντε διακριτών αισθήσεων είναι ένα δευτερεύον επίπεδο που υπάρχει γύρω από τα μάτια, τα αυτιά, τα στόματα, τις μύτες και τις γλώσσες. Ο ρυθμός είναι αφηρημένος και μη αισθησιακός, διαπερνά όλες τις αισθήσεις αλλά γίνεται επίκαιρος μέσω του ήχου, της εικόνας, της μυρωδιάς, της γεύσης και της αφής. Τόσο ο ήχος όσο και το άρωμα είναι τύποι ατμοσφαιρικής μηχανικής, όπως ο κλιματισμός ασχολείται με τη θερμοκρασία, η ατμοσφαιρική μηχανική ασχολείται με την ένταση. Και οι δύο ενέχονται στη μη οπτική διαμόρφωση του συναισθηματικού ύφους ενός χώρου. Και τα δυο έχουν να κάνουν με ασαφείς, περιβαλλοντικές οντότητες όπως είναι τα αέρια και τα νέφη».

Ενώ κάποιοι από τους δεσμούς με άλλες αισθήσεις μπορεί να είναι υπερβολικοί κατά τον Hecker, «Είναι πολύ δυνατό. Είμαι πολύ ευαίσθητος στο εικαστικό κομμάτι και τη μυρωδιά, οπότε προσπαθώ να διατηρήσω αυτές τις πτυχές αρκετά υποβαθμισμένες όταν γράφω μουσική. Όμως το λιβάνι ήταν μια από τις πιο ισχυρές συνιστώσες στο τελευταίο άλμπουμ μου».

Οι συνθέσεις στάλθηκαν έπειτα στον Schoen, ως «και τα τρία είναι πολύ ιδιαίτερα και εξειδικευμένα συγκριτικά με τα περισσότερα μουσικά κομμάτια που άκουσα στο παρελθόν. Πολύ πειραματικά και ατμοσφαιρικά- που είναι καλό για αυτό που μου ζητήθηκε να κάνω» λέει. «Το Drone χρειαζόταν πολύ αέρα μέσα του. Έπρεπε να είναι ελαφρύ, αν και λίγο ξυλώδες και γήινο με κάποιο τρόπο. Το Noise έπρεπε να είναι διατρητικό, απότομο, σκοτεινό, δερμάτινο και κάπως καθαρό. Το Bass μεταφράστηκε σε βαλσάμικο».

Η εγκατάσταση εγκαινιάστηκε στη νεοϋορκέζικη βερσιόν του Unsound στις 31 Μαρτίου και αναμένεται στο φεστιβάλ Unsound της Κρακοβίας τον ερχόμενο Οκτώβριο. Μέχρι τότε τα Drone, Noise και Bass μπορεί κάλλιστα να είναι έτοιμα και να πωλούνται σε μπουκάλια. Κανένας καλλιτέχνης δεν έχει μυρίσει το άρωμα του ακόμα (βρίσκονται στο ταχυδρομείο τώρα που γίνεται η συνέντευξη).

Με μεγάλο ενδιαφέρον για τη διαδικασία που ο ήχος μεταφράζεται σε άρωμα και το άρωμα σε οπτικό προϊον, φεύγω αναρωτώμενος: λαμβάνοντας υπόψη τις συνήθως πομπώδης διαφημίσεις αρωμάτων, πως θα είναι οι διαφημίσεις για τα δικά τους αρώματα; «Κληρικοί ρίχνουν θυμίαμα, γυμνοί χίπι παίζουν μπόνγκο, κινούμενοι σε πεδία αναδυόμενης δυσδιάκριτης οργανικής ύλης» λέει ο Hecker.

Ο Kode9 τελειώνει, μάλλον έξοχα «Όπως κάποιος που έχει περάσει πολύ καιρό στα αεροδρόμιο, έτσι κι εγώ ξοδεύω πάρα πολύ χρόνο στους διάφορους πάγκους καλλυντικών. Μυρίζω που και που κανένα άρωμα, γελώντας με τις τιμές. Νομίζω ότι η συνθετική παραγωγή αρωμάτων είναι ένας πραγματικά συναρπαστικός, αλχημικός και υψηλής τεχνολογίας τομέας. Βασικά εμπλέκεται στη μηχανική των φυσαλίδων ατμόσφαιρας. Είναι ένας άλλος αόρατος κόσμος μη διακριτών οντοτήτων, καταχνιάς, νεφών και αδέσποτων μορίων, που διαμορφώνουν την ορμονική συμπεριφορά και την επιθυμία κατά τη διαδικασία».

Πως θα είναι η διαφήμιση για το άρωμα σας; «Πιθανώς μια αργή κινούμενη σφαίρα πάνω από μια έρημο καμένων ελαστικών, που θα καταλήγουν στο πρόσωπο της Grace Jones ενώ λέει 'Επειδή το αξίζεις'. Αυτό θα απαθανάτιζε την ουσία του αρώματός μου».

Τα αρώματα The Ephemera εμφιαλώνονται τώρα που συζητάμε, και αναμένεται να κυκλοφορήσουν στο εμπόριο φέτος.

Το Unsound θα διεξαχθεί αυτό τον Οκτώβριο στην Κρακοβία της Πολωνίας.

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.